યાદ આવે છે પરમ પૂજ્ય પરોપકારી, અધ્યાત્મયોગી, પંન્યાસ પ્રવરશ્રી, ભદ્રંકર વિજયજી ગણિવર્યશ્રીની અમૃતવાણી.

પૂજ્યશ્રી કહેતા કે 'આપણા આત્માને પ્રકાશિત કરવા માટે બે મંત્ર જોઈએ, નમામિ-ખમામિ. નમામિ માટે નવકાર અને નમસ્કાર મહામંત્રને સિદ્ધ કરવા હૃદય શુદ્ધિ-આત્મશુદ્ધિ માટે ખમામિ.'

ક્ષમાપના

'શરીરના રોગ પરિમિત છે. મનના રોગ અપરિમિત છે. આ શારીરિક અને માનસિક સર્વ પ્રકારના રોગો તમારે દૂર કરવા છે? આ રહી એ સર્વ રોગ નિવારણની અમોઘ પ્રક્રિયા, જે વડે સર્વ રોગો દૂર થવાની ખાતરી પ્રાપ્ત થાય છે. રાત્રે નિદ્રાધીન થતાં પહેલા અડધો કલાક શાંતિપૂર્વક બેસો અને જે કોઈ વ્યક્તિ પ્રત્યે તમને અભાવ, અરૃચિ, દ્વેષ, તિરસ્કાર કે વૈરનો ભાવ હોય તેમની તમે તમારા આ માનસિક એકાંતમાં ક્ષમા માંગો. અંતરના સાચા ભાવથી ક્ષમા માંગવાનો પ્રયત્ન કરો. જો તમને કોઈ પશુ, પક્ષી કે મનુષ્યનો ભય હોય, તો તમારા આંતર ચક્ષુ સમક્ષ તેને લાવો. એકાંતમાં ક્ષમા માંગો. તેની પ્રત્યે સદ્ભાવના, મૈત્રી તથા પ્રેમના ભાવો વહાવો. તમારા પ્રત્યે કોઈએ અન્યાય કર્યો છે એવું તમને લાગતું હોય, તમે આવો આરોપ કોઈ ઉપર મૂકતા હો, તમે કોઈ પ્રત્યે શુષ્કપણે પ્રેમરહિતપણે વર્ત્યા હો, કોઈને કટુ શબ્દો કહ્યા હોય, કોઈની ટીકા-નિંદા કરી હોય તો પણ તમારા આ માનસિક એકાંતમાં તેની ક્ષમા માંગી આવા વિચારો ફરી ન કરવાનો તથા આવા શબ્દો ફરી ન ઉચ્ચારવાનો નિર્ણય કરો. મિત્રો, સ્નેહી સ્વજનો સાથેનો તમારો સ્નેહ ઓછો થતો જતો હોય, જો કોઈ સાથે તમે વિખવાદમાં હો, અણબનાવ હોય તો તમારી વચ્ચેનું આ અંતર-ભેદની દીવાલ મૈત્રી અને સ્નેહભાવ વડે દૂર કરવા સર્વ શક્ય પ્રયત્નો આદરો.'

માનસિક સારવારની પ્રક્રિયા

સર્વ જીવોમાં રહેલા તેમના શુદ્ધ સ્વરૃપને જુઓ અને સર્વ જીવો પ્રત્યે દૃઢતાપૂર્વક પ્રેમના વિચારો મોકલો સક્રિયપણે મૈત્રી અદિત ભાવના ભાવો. જગતમાં કોઈ એક પણ જીવ પ્રત્યે વૈરભાવ, દ્વેષભાવ હોય તો તેની ક્ષમાચના કર્યા વિના, તેની માફી માંગ્યા વિના, હૈયામાંથી આ અરૃચિ ભાવ દૂર કર્યા વિના નિદ્રાધીન ન થવાય તેની સતત કાળજી રાખો. અન્યને દુઃખ થાય તેવો શબ્દ ન બોલાય. તેવો વિચાર પણ ન થાય તેની સતત કાળજી રાખો. વિપરીત પરિસ્થિતિમાં પણ ધીરજ ધરો, પ્રેમ કરો અને માયાળુ બનો. જો પ્રયત્નપૂર્વક રાત્રિનો અડકો કલાક માનસિક-સારવારની આ પ્રક્રિયામાં પ્રામાણિકપણે ગાળશો તો તમારામાં રહેલો સ્વાર્થભાવ દૂર કરવાની શક્તિ અવશ્ય પ્રાપ્ત થશે અને તેથી માનસિક તથા શારીરિક બન્ને પ્રકારે અવશ્ય શાંતિ પ્રાપ્ત થશે.

ધર્મ મહાસત્તાનો નિયમ

માનસિક સારવારની આ પ્રક્રિયા પાછળ એક અટલ નિયમ રહેલો છે. પરમાત્મા અનંત શક્તિથી ભરેલા છે અને જગતના સર્વજીવો પ્રત્યે તેમની કૃપાનો અખંડ પ્રવાહ સતત વહી રહ્યો છે એવો એક પણ જીવ નથી કે જેના ઉપર પરમાત્માની કૃપા ન હોય. જો આપણે કોઈ એક જીવ સાથેનો પણ પ્રેમ તૂટે છે, તો પરમાત્માના અનુગ્રહથી આપણે વંચિત બનીએ છીએ. એક  પણ જીવ પ્રત્યે સ્વરૃચિ, દ્વેષ કે વૈરના ભાવ વડે જીવ-જીવ સાથેના ચૈતન્યના પ્રેમની અખંડધારા ખંડિત થાય છે અને તેથી સમગ્ર વિશ્વને સાંકળનાર, જોડનાર પરમાત્માની કૃપાનો તંતુ આપણે તોડીએ છીએ અને પરિણામે આ પરમ પવિત્ર પરમાત્માની કૃપાથી આપણી જાતને વંચિત કરીએ છીએ.

પરમાત્મ કૃપાની અનુભૂતિ

પરમાત્મ કૃપાથી વંચિત જીવન ભયથી ભરેલું છે. આ પરમાત્મ કૃપા પ્રાપ્ત કરવા માટે, પ્રગટાવવા માટે આપણે આપણા વિચારો અને ભાવો વડે મનથી, શબ્દો અને વાણી વડે, વચનથી અને કાર્યો વડે-કાયાથી પરમાત્મા પ્રત્યે પૂર્ણ સમર્પિત થવું જોઈએ. પરમાત્માનો કૃપા પ્રવાહ સદા, સર્વદા, સર્વત્ર ચારેકોર વહી રહ્યો છે. તેની પ્રતયે મન્સુખ થવું કે વિમુખ થવું તે માટે આપણે સ્વતંત્ર છીએ. પરમાત્મ કૃપાની અનુભૂતિ, ઈશ્વર ભક્તિ અને જીવમૈત્રી વડે અંતરમાં પ્રગટાવવા આ સ્વતંત્રતાનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.

જાતની ક્ષમા માંગો

પોતાની જાતનો એકાંત તિરસ્કાર પણ હાનિકારક છે. જો તમે તમારી જાતને હલકી માનતા હો, તેનો તિરસ્કાર કરતા હો, તેની પ્રત્યે દ્વેષ, અરૃચિ ધરાવતા હો, જો તમે નિરાશાવાદી હો, તમારૃં જીવન તમને માત્ર અંધકારમય જ લાગતું હોય તો તમે તમારી અંદર રહેલ પરમાત્માની પણ ક્ષમા માંગો. આપણી જાતની અંદર રહેલ પરમ ચૈતન્ય પ્રત્યે તિરસ્કાર કરવાનો આપણને કોઈ હક્ક નથી. પરમાત્માનું સ્વરૃપ શક્તિરૃપે આપણી પ્રત્યેકની અંદર રહેલું છે અને તે સ્વરૃપ પ્રગટ થવા મથી રહ્યું છે એ વાત એક ક્ષણ પણ ન ભૂલવી જોઈએ. પ્રભુને પ્રાર્થના કરો કે, 'ભગવાન! મારી અપૂર્ણતાઓ દૂર થાઓ અને મારૃં શુદ્ધ સ્વરૃપે પ્રગટ થાઓ. પરમાત્મા! તમારા શરણ વડે હું નિર્ભય, નિશ્ચિંત, નિરોગી, સમૃદ્ધ, પવિત્ર, ધૈર્યવાન, વિવેકી અને પૂર્ણ બનું છું. હે નાથ! મારે તારૃ અનન્ય શરણ છે. આવી ઉત્તમ ભાવનાથી આત્માને ભાવિત બનાવીને આત્માને સમભાવ પૂર્ણ બનાવીને નમસ્કાર મહામંત્રના સાચા આરાધક બનીએ.'